Diện Mạo Con Người Và Thi Ca Tố Hữu Qua Lời Trần Đăng Khoa

Trường Xuân Triệu

Lời Đầu:

Sau bài viết Trần Đăng Khoa Chân Dung Tự Họa, cái đáng chú ý tiếp theo trong Chân Dung Và Đối Thoại là bài viết của TĐK: Tố Hữu Và Bài Thơ "Hoan Hô Chiến Sĩ Điện Biên". Đọc bài viết này, tôi biết rằng TĐK đã ý thức để châm chích Tố Hữu, cũng như cố ý để lộ lối cách Tố Hữu sáng tác ra những "kiệt tác" văn học của ông ta. Nhưng vì tự thấy nếu chỉ riêng mình luận xét rồi viết thì có thể sẽ thiếu khách quan, nên tôi mời anh bạn Nguyễn Từ Tâm và chị Nguyễn Thanh Hương- hai người đã đọc tác phẩm tới trao đổi. Và, cả ba chúng tôi nhất trí cùng nhau thảo luận, rồi nêu ý kiến về bài Tố Hữu Và Bài Thơ "Hoan Hô Chiến Sĩ Điện Biên" trong tập sách "Chân Dung Và Đối Thoại" của Trần Đăng Khoa.

Kính mời bạn đọc theo dõi và góp ý cho bài viết của chúng tôi.

***

Trong cương vị gia chủ, tôi được chị Hương và anh Tâm mời đọc luận đề.

Mở đầu phần Một, bài Tố Hữu Và Bài Thơ "Hoan Hô Chiến Sĩ Điện Biên", Trần Đăng Khoa (TĐK) viết:

- "Tố Hữu là một nhà thơ lớn. Nói đúng hơn, ông là nhà thơ lãng mạn cách mạng. Cả cuộc đời ông gắn bó với cách mạng. Thơ với đời là một. Trước sau đều nhất quán. Tố Hữu nhìn cách mạng bằng con mắt lãng mạn của một thi sỹ. Thơ ông dường như chỉ có một giọng. Đó là giọng hát tưng bừng ca ngợi cách mạng. Đọc ông trong bất cứ hoàn cảnh và tâm trạng nào, ta cũng thấy phấn chấn, náo nức như đi trẩy hội. Đến đâu cũng nghe vang vang tiếng trống, tiếng kèn. Mà thơ ông đâu chỉ có trống phách linh đình như một đám rước, ông còn bắn cả 21 phát đại bác vang trời. Cho đến nay, chỉ có ông là nhà thơ Việt Nam duy nhất đã bắn đại bác trang trọng như thế..." (tr.9-10/ Tố Hữu và Bài Thơ "Hoan Hô Chiến Sỹ Điện Biên")

- Mời chị và anh cho ý kiến, khi TĐK viết về Tố Hữu mà dùng hành văn bóng bẩy như vậy, thì ông Khoa đã vô tình hay có ẩn ý gì trong đó?

Anh Tâm:

- Ông ta vừa khoa trương tài văn ẩn dụ, vừa có ý phê bình thơ ca và con người Tố Hữu.

Tôi bảo:

- Vậy, có thể nói, khi chọn ý văn mỉa mai Tố Hữu thì Trần Đăng Khoa đã đứng trong cảnh lưỡng thế: vừa ăn cây nào rào cây ấy; vừa tỉa lá bắt sâu, dọn vườn cho "vườn hoa văn học" Cộng Sản tươi tốt hơn, phải không?

Anh Tâm:

- Chính thế! Trách nhiệm này của TĐK, Nhà xuất bản Thanh Niên đã nêu ở đầu cuốn CDVĐT- "...Nội dung chính của tập sách là "lao động nhà văn và các vấn đề văn học đương đại". Được trang bị đủ các quan điểm nghệ thuật của Đảng, nhưng Trần Đăng Khoa không thiên về lý luận theo lối "tầm chương trích cú", không trình bày quan điểm một cách cứng nhắc khôn khan, mà viết với lối cảm xúc của một người sáng tác đã có quá trình chiêm nghiệm về lao động nghệ thuật."

Chị Hương:

- Để hiểu kỹ hơn, chúng ta hãy xét kỹ những câu-chữ trong bài viết của TĐK về Tố Hữu (và chị đọc):

"Tố Hữu là một nhà thơ lớn. Nói đúng hơn, ông là nhà thơ lãng mạn cách mạng. Cả cuộc đời ông gắn bó với cách mạng. Thơ với đời là một. Trước sau đều nhất quán. Tố Hữu nhìn cách mạng bằng con mắt lãng mạn của một thi sỹ. Thơ ông dường như chỉ có một giọng. Đó là giọng hát tưng bừng ca ngợi cách mạng..."

Anh Tâm:

- Việc TĐK khen Tố Hữu là "nhà thơ lớn", "là nhà thơ lãng mạn cách mạng", thì tôi thấy đúng đấy, nhưng đúng theo phản nghĩa! Bởi, nếu xét trong đội ngũ những cai văn nghệ của chế độ, thì các khuôn mặt nổi tiếng như: Cù Huy Cận, Chế Lan Viên, Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Khoa Điềm, v.v... đều thua kém ông ta cái tài tụng ca đảng và lãnh tụ nhiều lắm.

Chị Hương:

- Đúng quá! Như anh Tâm vừa nhận xét, khi mọi người nghe TĐK khen Tố Hữu là nhà thơ lớn mà không nói rõ là Lớn với ai? với đảng hay dân tộc? thì họ đều nghĩ TĐK đã bảo Tố hữu là Lớn so với các cai văn nghệ của đảng, chứ không phải của dân tộc Việt Nam!

Thấy chị Hương đồng tình vậy, tôi kết luận:

- Đó là hàm ý mỉa mai của TĐK với Tố Hữu. Vì, đã là nghệ sỹ chân chính thì ai chẳng hiểu: phải là con người có sự nghiệp sáng tác phục vụ cho lợi ích và văn hóa dân tộc mình thì mới được coi là Lớn chứ. Tỷ nhự: Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Phan Bội Châu... chẳng hạn. Đằng này, Tố Hữu lại thuộc nhà thơ cả đời chỉ biết cầm ống đu đủ thổi phồng đảng và các lãnh tụ của ông ta để phỉnh gạt nhân dân Việt Nam!

Chị Hương:

- Như vậy, có thể hiểu đây cũng chỉ là màn thổi sáo hát vui dạo đầu của TĐK hòng làm bùi tai, hoa mắt vị cựu thần của Ban Tư Tưởng-Văn Hóa Trung Ương và đám canh cổng Tư Tưởng- Văn Hóa chế độ, rồi sau đó TĐK mới diễn trò hài về họ cho công chúng được một dịp nghị bàn rôm rả?

Anh Tâm:

- Đúng như chị vừa nhận xét. Nhưng TĐK chưa kể đúng hết khả năng hát ca bằng thơ của Tố Hữu, khi bảo Tố Hữu chỉ có "một giọng... giọng hát tưng bừng ca ngợi cách mạng..." Mà chính xác ra trong suốt cả đời làm cai văn nghệ cho đảng, Tố Hữu đã có tới hai giọng thơ:

- Giọng "hát" tưng bừng ngợi ca cách mạng;

- Và giọng "hót" du dương để bốc thơm các lãnh tụ cộng sản.

Cho nên, khi TĐK dùng những từ ngữ trong cả mảng văn để khen Tố Hữu: "...Đến đâu cũng nghe vang vang tiếng trống, tiếng kèn. Mà thơ ông đâu chỉ có trống phách linh đình như một đám rước, ông còn bắn cả 21 phát đại bác vang trời. Cho đến nay, chỉ có ông là nhà thơ Việt Nam duy nhất đã bắn đại bác trang trọng như thế..." thì người đọc được luôn mộr mẻ ôm bụng. Vì, đâu có phải bốc thơm Tố Hữu mà chính là đang giễu cợt nhà thơ bị sa đọa tâm hồn bậc nhất, có một không hai ở Việt Nam và cả thế giới đấy. Nếu ai không tin, xin mời hãy đọc những vần thơ trong hai bài thơ, Đời Đời Nhớ Ông và bài Bài Ca Tháng Mười của ông ta.

Nghe anh Tâm nói vậy, tôi và chị Hương sửng sốt trước phát hiện đặc biệt của anh, vì ít ai nhớ được chuyện cũ đó. Tôi vội bảo:

- Anh Tâm đọc cho nghe hai bài thơ đó. Tôi chỉ nhớ câu được câu chăng thôi.

Anh Tâm liền hắng giọng, và đọc bài Đời Đời Nhớ Ông:

- "Bữa trước mẹ cho con xem ảnh

Ông Stalin bên cạnh nhi đồng

Áo Ông trắng giữa mây hồng

Mắt Ông hiền hậu, miệng Ông mỉm cười

Stalin! Stalin!

Yêu Ông biết mấy, nghe con tập nói!

Tiếng đầu lòng con gọi Stalin!"... (5.1953)

Nghe đến đó, Chị Hương nổi máu hồng bào:

- Thế đấy, tự lòng ông ta thú nhận mình là nô lệ tư tưởng của đồ tề, khóc đồ tể hơn khóc bố mình. Hèn hạ như vậy cũng thây kệ ông! Nhưng ông ta lại còn bỉ ổi bịa đặt rằng trẻ em Việt Nam khi tập nói thì không nói những danh từ thân thương muôn đời: ông, bà, bố, mẹ, v.v... mà lại học nói những chữ lạc loài: "...Yêu Ông biết mấy, nghe con tập nói! Tiếng đầu lòng con gọi Stalin!" thì chỉ có con cái Tố Hữu và con cái của các chóp bu đảng Cộng Sản Việt Nam hoạ may mới thích nói những chữ ấy, còn trẻ em Việt Nam thì không thèm nói những câu mất gốc, phi dân tộc tính đó của Tố Hữu và đảng!

Anh Tâm:

- Từ từ, đừng vội chị Hương ạ, chưa hết đâu. Mời chị và anh Xuân bình tâm nghe tiếp đoạn giữa bài thơ: "...Thương cha, thương mẹ, thương chồng. Thương mình, thương một, thương Ông thương mười"...

Nghe đến đó, chị Hương lại bẳn:

- Thật nhục nhã! Đúng một tâm hồn bệnh hoạn, một nhân cách đê tiện! Ông ta phát bệnh sớm thế mà "Bác" và các trụ cột đảng vẫn nâng người bị điên loạn lên hàng lãnh đạo Tư Tưởng-Văn Hóa đảng.

Anh Tâm:

- Vẫn chưa hết! Xin mời Chị rửa tai nghe tiếp bài thơ sau, Bài Ca Tháng Mười:

"Thuở Anh chưa ra đời

Trái đất còn nức nở

Nhân loại chửa thành người

Đêm ngàn năm man rợ

.............................

Hoan hô Stalin

Đời đời cây đại thọ

Rợp bóng mát hòa bình

Đứng đầu sóng ngọn gió"... (1950)

Chị Hương:

Người tỉnh trí đọc bài thơ này, sẽ hỏi Tố Hữu như Thi sỹ Nguyễn Chí Thiện đã hỏi: "Nếu mà "Thuở Anh chưa ra đời, trái đất còn nức nở, nhân loại chửa thành người, đêm ngày năm man rợ"... thì bố mẹ thi sĩ Tố Hữu, bố mẹ ông Hồ và các ông lớn khác của đảng đang là giống gì?"

Anh Tâm tiếp lời:

- Để trả lời câu hỏi xác đáng ấy, có người thẳng thắn bảo rằng: họ là giống... khờ sợ mắm tôm đấy! Điều kỳ thú hơn nữa, là ngoài việc vật vã khóc chảy máu mắt một gã đồ tể khác chủng tộc hơn cả Cha, Mẹ, người thân của mình, Tố hữu vẫn còn dư thừa thi tứ để nhả hàng loạt đại bác lên thinh không chúc mừng và tâng kẻ ác tặc tới cấp "Đời đời cây đại thọ...", đúng là thơ thẩn, xú danh để đời!

Đợi chị Hương và anh Tâm phát hết nộ khí xung thiên với thơ ông cựu thần, tôi lên tiếng:

- Sau mảng văn trên, TĐK còn viết về Tố Hữu: "Trong tâm hồn lớn lộng gió của ông không có những góc khuất, những vùng tối, những nẻo đường hưu quạnh, những thành quách nhàn nhạt một màu rêu cô liêu. Nghĩa là không có chỗ nương náu cho những nốt nhạc lạc điệu, xa lạ và trầm buồn. Đôi khi, những nỗi niềm vu vơ có ở thời Từ Ấy lại lần theo một con đường riêng nhuốm màu thiên nhiên, chìm lẩn trong tiềm thức mà tìm về với ông, thì ông lại tự xóa đi, để tiếng hát ông chỉ còn một âm hưởng chủ đạo. Âm hưởng vui bất tuyệt." (tr.9-10/ Tố Hữu và Bài Thơ "Hoan Hô Chiến Sỹ Điện Biên")

Thấy tôi vừa dừng lời, chị Hương tán thán:

- Đọc rồi, nay nghe anh Xuân đọc thêm lần nữa lại càng thấy đoạn văn này hay hơn nữa. Nội cái mở đầu bằng văn xuôi mà tiết tấu, giai điệu trầm bổng, màu sắc lung linh, hình ảnh lồ lộ như vậy thì nhà lý luận phê bình văn học này viết văn xuôi còn tuyệt hơn cả thơ cách tân của một số thi sĩ khoa trương đương đại! Nhưng, này anh Xuân và anh Tâm, các anh có thấy TĐK khen gì Tố Hữu mà lại luận sâu đầy ẩn ý vào hồn vía ông ta như thế?

Anh Tâm:

- Đáo để thật! Văn gì thoạt mới đọc lên thoáng nghe thì rất hay, rất sướng tai, rất mê ly vì hết dùng trống phách của đám rước linh đình và đại bác nổ ầm trời để khen sự nghiệp thơ ca và cuộc đời của Tố Hữu, rồi lại quay sang luận bàn tiềm thức với cả "ẩn thức" của bậc "trưởng thượng" như vậy?

Chị Hương:

- Khi ta ngẫm kỹ câu chữ thì thấy có gì không ổn trong đó. Mà nếu bảo đó là những dòng chuyển tải cái tình, cái lòng khâm phục thực sự của nhà thơ TĐK với sự nghiệp thơ ca, chính trị "hiển hách" của Tố Hữu thì cũng không xong. Vì, chữ nghĩa nó cứ là lạ, hay nói theo giọng dân giã: nó cứ đêu đểu thế nào ấy!

Anh Tâm:

- Thế có nghĩa là TĐK đã chủ ý chơi chữ để đả kín Tố Hữu? Vậy, chẳng lẽ TĐK đang rào "gốc đảng" mà bỗng thoắt giở chứng ngựa bất kham vượt rào "quan điểm nghệ thuật đảng" để đá ngay vào mặt "con ngựa già của Chúa Trịnh"?

Chị Hương:

- Đúng là chơi chữ, là đá vào mặt "con ngựa già" cho bõ ghét kẻ đã gây nhiều trò khốn nạn cho văn-nghệ sỹ suốt nhiều năm phụ trách Ban Tư Tưởng- Văn Hóa Trung Ương, chứ trượt đi đâu nữa.

Nghe chị Hương và anh Tâm kết luận như vậy, tôi góp ý:

- Chỉ e rằng TĐK vì tính hiếu danh của người có nghề phê bình, nhân đang khi giới phê bình chuyên nghiệp của đảng bị gẫy lưỡi gỗ chưa kịp nẹp sắt cho lành để liếm bẩn lên những tác phẩm chệch khỏi Tính Đảng, thì TĐK liền tranh thủ cơ hội choảng luôn một đòn vào ông cựu thần hết thời, vốn cái uy chỉ còn tương tự cỡ "ông bình vôi" để dương danh mình?

Nghe tôi gợi ý như vậy, chị Hương đáp:

- TĐK dám lắm chứ! Với cái tài thơ và khả năng suy luận từ nhỏ, cộng khả năng cao về phê bình sau khi đi học đại học ở Nga về thì làm gì TĐK chả biết tỏng sự nghiệp thơ ca Tố Hữu vĩ đại thật sự, hay chỉ đáng những bong bóng xà phòng mà thôi.

Tôi lại hỏi:

- Như vậy có nghĩa: so với các nhà phê bình khác thì hiện nay TĐK là nhà phê bình có nhiều khả năng, và còn can đảm đặt vấn đề xét lại những giá trị văn học cũ mà đảng từng nâng giấc, như thơ Tố Hữu chẳng hạn?

Anh Tâm:

- Đúng! Và, khi tôi đọc kỹ lại những câu văn trên, nó còn gợi thêm cho tôi ý tưởng: TĐK đã ngầm phán Tố Hữu là một người siêu thực, luôn sống xa thực tế mà tâm hồn thì như kẻ cuồng, lại chuyên nhìn đời bằng con mắt lạc quan trẻ thơ, tư duy đã bị hóa máy!

Chị Hương:

- Anh Tâm nhận xét đúng đấy. Không biết có phải TĐK vì dư cảm xúc mà vô tình dùng chữ sai, rồi làm méo mó hồn vía ông cựu thần không? Chứ cứ theo văn mà luận thì ông cựu thần đã biến thành dạng người óc máy rồi! Thật là đáng thương hại cho một kiếp người! Bởi, làm sao mà một kẻ đã bị mất đi những góc khuất, những vùng tối, những thành quách nhàn nhạt một màu rêu cô liêu trong tâm hồn lại có thể còn có khả năng suy nghĩ bình thường, hành xử bình thường như một con người bình thường được!

Nghe chị Hương và anh Tâm luận thêm cái tẩy mà TĐK dấu trong "bát quái trận đồ "Hoan Hô Chiến Sĩ Điện Biên", tôi lưu ý và bảo:

- Anh, chị nói vậy là đúng ý tôi. Bây giờ chúng ta hãy trở lại việc tìm cách hiểu thêm cái đúng còn lại trong bài viết. Vậy theo anh, chị, cách viết như trên của TĐK còn hàm chứa ý gì nữa không?

Chị Hương:

- Ngoài việc TĐK nêu cho bạn đọc thấy Tố Hữu là một người luôn sống xa thực tế, tư tưởng luôn siêu thực, nhìn đời bằng con mắt lạc quan trẻ thơ, v.v... thì thực tế đã chứng minh bằng việc khi ông ta đảm chức Phó Thủ Tướng thứ Nhất, phụ trách kinh tài, đã chỉ đạo vụ Giá-Lương-Tiền năm 1985 một cách tùy tiện, khiến đất nước đang kiệt quệ, dân tình đang khốn khổ lại muôn phần khốn đốn, thảm thê hơn.

Nghe chị Hương phê phán tội phá hoại kinh tế quốc gia của Tố Hữu xong, anh Tâm tham gia:

- Sau khi dùng lối văn ẩn ẩn hiện hiện, rào đón, vui nhộn để nhận xét con người, dáng vẻ thơ ca của Tố Hữu, thì TĐK còn bàn tới vai trò thư ký thời đại của người nghệ sỹ để khen chức năng thư ký cách mạng của Tố Hữu, và tính biên niên sử trong thơ của ông ta. TĐK bảo rằng: nhờ đọc bài "Hoan Hô Chiến Sĩ Điện Biên" mà ông và mọi người biết được tính sử kiện trong đó. Rồi, TĐK đặt ra những câu hỏi: "Tố Hữu có đi chiến dịch không? Ông viết bài thơ này trong trường hợp nào? Lúc ấy ông ở đâu? Ông đang làm gì, giữ những trọng trách gì? Chiến Thắng Điện Biên đối với ông ra sao...?" Vậy, mời chị Hương và anh Xuân cho ý kiến về ý định của TĐK, khi ông ta đặt câu hỏi trên?

Chị Hương:

- Theo tôi, TĐK đặt những câu hỏi liên quan đến vai trò của Tố Hữu trong chiến dịch, là nhằm giúp bạn đọc nhớ về một thời kỳ lịch sử mà nhân chứng sống quan trọng là Tố Hữu sẽ tường thuật. Rồi từ đó, để mồm Tố Hữu tự thú những trò bịa đặt của mình từ thời đảm nhận chức vụ Trưởng ban tuyên truyền trung ương.

Anh Tâm:

- Mời anh Xuân đọc giúp luận đề.

Tôi đọc:

"...Bây giờ thì ông ngồi gọn giữa chúng tôi. Trông ông trầm tĩnh như một ngọn tháp cổ kính. Mà không, ông như một vị nguyên soái giã từ vũ khí, giã từ mọi thứ xiêm áo lỉnh kỉnh mà tạo hóa đã bỡn cợt khoác lên ông, nhiều khi che khuất cả chính ông, để ông chỉ còn lại là một già làng, có phần cô đơn, bé nhỏ, da mồi, mái tóc bạc trắng sương gió, dường như quá quen với trận mạc, với mọi biến cố, thăng trầm của cõi đời dâu bể. Lơ lửng ở đâu đó trong khoảng u u minh minh trên mái đầu ngả bạc của ông, hình như vẫn còn lung liêng, vẫn còn chao lắc cái con quay mờ mờ nhân ảnh của ông Trời. Ý nghĩ ấy đến với tôi khi tôi đang thành kính ngắm ông như ngắm một viện bảo tàng. Còn ông thì ngồi im lặng. Đôi mắt riu riu nửa thức nửa ngủ, có lúc lơ đãng vô vi như một người đang ngồi thiền, có lúc lại ánh lên, long lanh sáng như mảnh thủy tinh vỡ. Vào những giây khắc mong manh đó, tôi chợt thấy ông vẫn còn là một vị tướng soái, với đầy đủ mũ áo cân đai. Còn bây giờ, ông có vẻ hơi ngỡ ngàng. Ông đưa mắt nhìn lũ chúng tôi như nhìn một bầy lính lê dương hung hăng, vừa nhí nhắng, và phản ứng đầu tiên của ông đối với chúng tôi là "mở chiến dịch rút lui" quyết "không dây với lũ trẻ ranh!" (tr 12-13/ HHCSĐB/CD-ĐT)

Chị Hương:

- TĐK gốc gác nhà thơ có khác. Trước khi giở nghề để khèo Tố Hữu nói ra những điều mình muốn, TĐK đã không quên lượn thêm một vòng kiểu "hoa thơm bướm lượn" để làm cái việc vẽ chân dung, miêu tả nội tâm và thần thái ông cựu thần. Không biết người duyên dáng như vậy thì có mấy vợ rồi nhỉ?

Nghe Chị Hương đùa vậy, hai chúng tôi cùng cười.

Anh Tâm bảo:

- Nghe xong những dòng văn trên tôi ngờ ngợ TĐK lại có thêm trò mới để cợt vị cựu thần trước khi moi tin ở ông ta. Chẳng hạn: "Trông ông trầm tĩnh như một ngọn tháp cổ kính" là như ngầm bảo Tố Hữu có cái mặt... "đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt." Nhưng rồi lại: "Mà không, ông như một vị nguyên soái giã từ vũ khí, giã từ mọi thứ xiêm áo lỉnh kỉnh mà tạo hóa đã bỡn cợt khoác lên ông, nhiều khi che khuất cả chính ông", ý như bảo Tố hữu đã bị mất quyền lực, và khi hết thời thì cũng lòi luôn cái cốt lõi bé nhỏ đựng trong cái vỏ rất lớn. Sau chót: "... để ông chỉ còn lại là một già làng, có phần cô đơn, bé nhỏ, da mồi, mái tóc bạc trắng sương gió, dường như quá quen với trận mạc, với mọi biến cố, thăng trầm của cõi đời dâu bể...", ý như bảo Tố Hữu khi đã hiện hình chất nguyên thủy tầm thường, chỉ là hạng người chuyên đánh đấm, hợp tạng tranh đua danh lợi, chứ không xứng với ngôi vị nghệ sĩ chân chính...

Chị Hương:

- Nếu đọc kỹ lại đoạn văn: "...Lơ lửng ở đâu đó trong khoảng u u minh minh... vẫn còn lung liêng, vẫn còn chao lắc cái con quay mờ mờ nhân ảnh...ngắm ông như ngắm một viện bảo tàng... Đôi mắt riu riu nửa thức nửa ngủ, có lúc lơ đãng vô vi như một người đang ngồi thiền, có lúc lại ánh lên, long lanh sáng như mảnh thủy tinh vỡ...", thì tôi không thể coi đây là hành văn mang tấm lòng tôn kính thật sự nữa, mà TĐK đang đùa, và đùa dai! Vâng, tai quái đùa dai với một vị cựu thần ở tuổi xế bóng đang phải gù lưng tôm khênh vác cái quá khứ tệ hại, dù đã từng giữ những chức vụ kinh khiếp trong bộ máy đảng-nhà nước mà TĐK đang lệ thuộc. Suy xét vậy, bởi tôi thấy Tố Hữu đã bị TĐK trình làng với lối chơi chữ nặng đô trong những mảng văn, mà câu sau nó cứ xỉa xói vào mặt câu trước, nó cứ phủ định ý tốt của câu trước, để nửa kín nửa hở vạch ra nội tâm ông ta.

Thấy chị Hương ngừng lời, anh Tâm bổ xung:

- Khi cảm ra được những thâm ý ở trong mảng văn ấy, tôi chợt suy luận trong cái xung đột trộn lẫn giữa quá khứ huy hoàng với hiện tại thất thế, khi ẩn tàng trong nội tâm, khi hiển hiện ra nét mặt ông cựu thần mà TĐK kín đáo hé mở, để cho tôi liên hệ tới một điều hệ trọng của kiếp người mà người xưa từng giáo huấn cho hậu thế: "Hãy an nơi mình, đừng an nơi người!" Vậy mà, ở vào cái tuổi kề miệng lỗ, Tố Hữu vẫn chưa nhận thấy cái lẽ vô thường trong kiếp người ấy.

Nghe anh Tâm nêu ra ý mới, tôi hỏi:

- Ý anh muốn nói, những câu văn tả thần thái Tố Hữu nói trên của TĐK đã gợi nơi anh và bạn đọc một cái gì đấy lớn lao thuộc nhân sinh quan của ông ta?

Chị Hương:

- Đúng. Ngoài những ý trên, đoạn văn đó còn gợi nơi bạn đọc những câu hỏi: liệu con người còn sống mà được ví đi ví lại lúc như cái tháp cổ kính, lúc như là viện bảo tàng thì có hợp không? Dù rằng, thoạt nghe ai cũng nghĩ rằng đã là tháp cổ, bảo tàng thì tất phải là của quý hết! Nhưng, ngẫm sâu sẽ giật thót mình khi biết ra rằng những của quý ấy là thứ đã thuộc về quá khứ chứ không thuộc về hiện tại! Có nghĩa, TĐK bảo ông cựu thần đã chết trên phương diện tinh thần, còn thể xác chỉ là cái vỏ rỗng.

Tôi bảo:

- Sau màn kịch múa lượn vẽ dáng, tả hồn ông cựu thần, TĐK và đám phóng viên đã dụ được ông dự cuộc (và đọc):

- "Chịu không thể nhớ được. -(Quay về phía Khoa). Mình già rồi, u mê rồi. Có lẽ các anh ở cục tác chiến, quân bưu, các anh ấy nhớ, chứ mình thì quên mất rồi. Cái bản ấy, nó có cái tên là khau khau gì đấy. Hồi đó, mình là trưởng ban tuyên truyền. Suốt ngày chỉ hong hóng chờ tin tức từ chỗ anh Trường Chinh, hoặc chạy sang bên Bộ Tổng, Quân Ủy Trung Ương, chỗ anh Văn, hỏi xem có đánh nhau ở đâu thì viết bài tuyên truyền. Mà viết xong cũng chẳng biết đưa cho ai nữa..." ..."...Còn chuyện Điện Biên thì sau này mới rầm rộ. Hò Kéo Pháo là sau này, chứ lúc đó đã làm gì có Hò Kéo Pháo." (tr. 15-16)

Chị Hương:

- Ở đoạn văn này, khi Tố Hữu kể cho TĐK và đám phóng viên nghe về thời tham gia chiến dịch Điện Biên mà lại tự phơi ruột gan...thì quả lú lẫn thật! Phải nói ông ấy đã vô tâm thì mới tuôn những bí mật bản thân và đảng trong chiến dịch. Ai đời, đã giữ cương vị Trưởng ban tuyên truyền trung ương mà lại gần như không biết tin tức diễn tiến chiến dịch này. Sau đó lại còn hớ hênh lộ cho cánh TĐK biết: ngay bài Hò Kéo Pháo cũng là của giả, nó chỉ được làm sau khi đã chiến thắng trận Điện Biên. Dù rằng đây chỉ là những bí mật đã cũ, nhưng nó thừa nhận chính sách tuyên truyền của đảng ông ta là dựa trên căn bản dối tra,ù với mục đích để tuyên truyền khối dân chúng lao vào nơi đảng muốn. Còn với riêng TĐK, thì nội cái việc khơi khơi công bố quá khứ không nên tiết lộ ấy, đã là điều đáng lưu ý cho bạn đọc.

Tôi hỏi:

- Chị Hương nói vậy, có nghĩa rằng khi TĐK biên tập bài viết về Tố Hữu, đã không muốn cắt xén cái đoạn chết người đó của đảng, mà còn cố tình tiết lộ chi tiết: "... Hò Kéo Pháo là sau này mới viết, chứ lúc đó đã làm gì có Hò Kéo Pháo..."?

Chị Hương:

- Anh đoán đúng đấy. Mà, chúng ta hãy thảo luận vào phương thức Tố Hữu chế tạo "kiệt tác" Hoan Hô Chiến sỹ Điện Biên đi!

Anh Tâm thay tôi, cầm cuốn CDVĐT và đọc:

" Vậy tin toàn thắng (Điện Biên) đến với anh lúc nào?" (TĐK hỏi Tố Hữu)

"Lúc ấy vào khoảng 5 rưỡi hay 6 giờ chiều ngày 7.5... Mình mừng quá. Cái chuyện "Hỏa tốc, hỏa tốc- Ngựa bay lên dốc ấy là có thật. Đấy là con ngựa của chú liên lạc, chứ làm gì có Đuốc chạy sáng rừng, với Làng bản đỏ đèn đỏ lửa... Loa kêu cùng cửa... Khi viết mình viết thế. Viết thế mới tạo được không khí, chứ làm gì có lửa mà đỏ đèn đỏ bản. Thực tế lúc ấy, nhìn ra xung quanh, rùng núi tối mù mịt...Dân ở xa. Ở gần dân e bị lộ. Nguyên tắc là bí mật tuệt đối... Vậy thì loa với ai. Thế mà vẫn loa lêu từng cửa. làng bản đỏ đèn đỏ lửa. Hầy, nghe vui hỷ, nghe cũng rậm rật đấy nhỉ... Này, xem ra không thể tin cánh văn nghệ được đâu hỉ. Phịa, toàn là phịa. Chỉ có điều là mình Phịa như thật, nên người ta cũng tha cho."

Rồi Tố Hữu lại cười. Nụ cười thật hiền hậu. Trông ông lúc này có dáng vẻ của một ông Phật..." (tr. 17. dòng 7-8-9-10).

Chị Hương:

- Đúng là ăn phải cháo lú. Cả đời sống trong môi trường chính trị gian dối của đảng, bản thân lại làm công tác tuyên truyền, rồi quản lý tư tưởng- văn hóa trong đảng nhiều năm mà không kinh nghiệm chút nào. Đúng là càng già càng dại. Nghe cả bọn trẻ con xúi dại! Thật là họa báo. Ai bảo khi trẻ thì tai quái, đến khi già thì lại lú lẫn, mở mồm thừa nhận sự nghiệp chuyên phịa của mình và đảng.

Anh Tâm:

Ngoài những ý trên, đào sâu thêm thì lại thấy ra cách viết như vậy giống như là TĐK đã gợi nơi người đọc ý nghĩ: Tố Hữu đã thú nhận có tài phịa thơ để tuyên truyền dối dân cho đảng lợi dụng, vậy phải xét lại tất cả những giá trị của đảng từ xưa đến nay. Rõ ràng, đảng ký sinh trên tấm thân đẫm máu của dân tộc là nhờ vào những thủ đoạn dối gạt không biên giới. Thủ đoạn này của đảng đã đạt tới nghệ thuật phịa như thật. Mà, kẻ nhận lãnh một phần chính trách nhiệm là Tố hữu vẫn còn hềnh hệch khoe với các phóng viên và TĐK: "Phịa, toàn là phịa. Chỉ có điều là mình Phịa như thật, nên người ta cũng tha cho." Thử hỏi, ai tha cho cái tội nói dối tầy trời đã đẩy biết bao nhiêu mạng người vào nơi chết để phục vụ cho mỗi quyền lợi ích kỷ của ông ta và phe đảng! Đã vậy, vẫn còn: "Rồi Tố Hữu lại cười. Nụ cười thật hiền hậu. Trông ông lúc này có dáng vẻ của một ông Phật."

Chị Hương:

- Một nụ cười hiền hậu có dáng vẻ của một ông "Phật" mà tâm xà bụng độc như rắn hổ mang!

Chị Hương vừa dứt lời, tôi cầm sách và đọc tiếp:

"Tiếng reo núi vọng sông rền..."

"À, cái đó mình cũng phịa đấy. -Tố Hữu cắt ngang giọng đọc đầy hào hứng của Hồng Diệu (phóng viên)- Hồi đó, đang phải bí mật, có ai dám reo hò đâu. Nhưng phải viết thế, phải tạo không khí như thế mới có cớ mà hoan hô chứ."

"Tố Hữu tiếp tục tâm sự.... Tôi muốn nói rằng: không có cái gì là không thành thơ được. Tôi cho cả Nguyễn văn Trỗi hô: Hồ Chí Minh muôn năm. Mà hô những ba lần kia.

"Tất nhiên, sau ba câu khẩu hiệu Hồ Chí Minh muôn năm, Tố Hữu đã hạ một câu thơ thật là thần tình: Phút giây thiêng anh gọi Bác ba lần. Và thế là ngay lập tức, mấy câu khẩu hiệu khô khốc trên kia đã không còn là khẩu hiệu nữa, nó đã thành tình cảm, xúc cảm, thành nỗi niềm thiêng liêng của cả một đời người ở cái giây phút hiểm nghèo nhất. Và, người đọc bỗng ứa nước mắt. Đấy là tài nghệ của một bút pháp lớn. Bút pháp bậc thầy." (tr. 24)

Chị Hương:

Việc Tố Hữu thừa nhận ngón Phịa: từ Phịa "Hoan Hô Chiến Sĩ Điện Biên", đến Phịa: "Tôi cho cả Nguyễn văn Trỗi hô: Hồ Chí Minh muôn năm. Mà hô những ba lần kia", đủ để cho dư luận Việt Nam thấy bất kỳ một cái gì phịa được mà chỉ có lợi chốc lát cho đảng là Tố Hữu cũng phịa mà không cần cân nhắc hậu quả lâu dài. Về Nguyễn văn Trỗi thì nhân dân miền Nam ai mà không biết: mắt, mồm thì bị bịt kín, chả sợ đến nỗi tè cả ra quần khi đứng bên cọc bắn cũng nên, ấy thế mà còn hô Hồ Chí Minh và gọi Bác ba lần thì quả Tố Hữu đã là ma Phịa.

Nghe chị Hương kể về Nguyễn văn Trỗi, tôi ồ lên và bảo:

- Trong lần tôi đọc bài viết của luật sư Nguyễn văn Chức, hiện sống ở Hoa kỳ, đăng trên nguyệt san Xây Dựng, thì ông là nhân chứng của Trỗi trước ngày bị mang bắn. Luật sư Chức nói: "Trỗi đã khóc lóc với tôi và nói: "Em đã bị chúng nó lừa!"

Chị Hương:

- Thì đâu chỉ riêng có Nguyễn văn Trỗi, mà gần hết dân tộc chúng ta đã bị bọn chúng lừa dối, trong đó tội tiếp tay hàng đầu là những thi-văn nô làm công tác dùng Phịa để tuyên truyền dối gạt nhân dân tin vào bánh vẽ của đảng họ. Trong những tội phạm tuyên truyền bằng Phịa này, phải xếp ông phật rởm Nguyễn Kim Thành, tự Lành, bút danh Tố Hữu, biệt danh "Nhà Thơ Thẩn Để Đời" đứng số Một.

Đức Quốc Ngày 26 tháng 8 năm 1999

Ghi lại: Trường Xuân Triệu

page:10. date: 09/18/99